Khu Tập Thể Quân Giới Những Năm 50 - Chương 105

“Ví dụ như tổ cơ khí của chúng cháu, tận dụng những mảnh sắt vụn dư ra của xưởng 856 để dập nắp chai nước ngọt; những mẩu sắt thừa sau đó lại tiếp tục làm cặp tóc; phần còn dư lại nữa thì làm khoen xỏ lỗ giày, hoặc đầu bịt dây giày.”

Diệp Mãn Chi bước ra khỏi bục giảng, đưa tay chỉ vào đôi giày da của mình để minh họa.

“Quy trình này vận hành khép kín thì ngay cả một mẩu sắt vụn cũng không hề lãng phí. Chỉ cần cán bộ chúng ta tổ chức tốt các khâu, thì ngay cả giữa các tổ thủ công nghiệp gia đình cũng có thể hiệp tác mạnh mẽ, đẩy mạnh phong trào tăng gia sản xuất và tiết kiệm!”

Quy trình sản xuất mà cô mô tả có thể gọi là tiết kiệm đến mức cực đoan. Rất nhiều đại biểu ngồi dưới đã ngẩn người vì kinh ngạc.

Phó thị trưởng Lưu chính là lãnh đạo phụ trách sản xuất công nghiệp, chuyên vận động các doanh nghiệp thực hành tiết kiệm. Sản lượng của phường này tuy không lớn, nhưng người ta đã thực sự lắng nghe và thực hiện theo lời kêu gọi của thành phố. Những mảnh vụn của các nhà máy lớn cơ bản là không mất tiền mua, cư dân trong phường tận dụng nguyên liệu miễn phí đó, chỉ bỏ ra ít nhân lực là có thể kiếm được tiền.

Cũng chẳng trách thu nhập thủ công nghiệp của phố Quang Minh lại tăng trưởng mạnh đến thế. Phó thị trưởng Lưu là người đầu tiên vỗ tay tán thưởng cách làm của phố Quang Minh. Có lãnh đạo dẫn đầu, các khán giả khác cũng dành cho cô những tràng pháo tay giòn giã.

Diệp Mãn Chi nhanh chóng hồi tưởng lại bản thảo trong đầu, thấy dường như không còn sót nội dung nào nữa. Thế là cô bắt đầu đọc lời kết đã chuẩn bị sẵn:

“Năm 1956 đã khép lại. Bước sang năm 1957, Đảng và Nhà nước yêu cầu chúng ta tiếp tục củng cố những thành quả vĩ đại đã đạt được trong sự nghiệp xây dựng Chủ nghĩa Xã hội, đồng thời yêu cầu chúng ta trên tinh thần cần kiệm kiến quốc, triển khai sâu rộng phong trào tăng gia sản xuất và tiết kiệm. Ủy ban phường Quang Minh chúng tôi vinh dự được trao danh hiệu Mẫu mực hạng Nhì tại đại hội lần này. Trong năm mới, dưới sự lãnh đạo của Đảng, chúng tôi sẽ nỗ lực học hỏi các đơn vị Mẫu mực hạng Nhất, quyết tâm hoàn thành thắng lợi kế hoạch 5 năm lần thứ nhất, tạo điều kiện thuận lợi nhất cho việc thực hiện kế hoạch 5 năm lần thứ hai!”

Kết thúc bài phát biểu, Diệp Mãn Chi cúi chào thật sâu trong tiếng vỗ tay của toàn hội trường rồi bước xuống đài.

Vừa về tới chỗ ngồi, cô vội hỏi Lưu Kim Bảo: “Nãy tôi thể hiện thế nào?”

“Hình như hơi khác với bản thảo cô chuẩn bị nhỉ?”

“Hả? Tôi nói sai chỗ nào à?”

“Cô nói nghe còn hay hơn cả bản thảo ấy!”

Diệp Mãn Chi thầm đắc ý: “Hê hê, trong bản thảo tôi chưa viết nội dung phát biểu của lãnh đạo, lúc nãy trên đài tôi đã nhanh trí lồng ghép luôn những lời của Phó thị trưởng Lưu vào đấy.”

Nhiệm vụ hoàn thành khiến Diệp Mãn Chi hoàn toàn thư giãn. Những bài phát biểu của các đơn vị sau đó, cô nghe với tâm thế cực kỳ nhẹ nhàng. Ngày đầu tiên chỉ là đại diện đơn vị mẫu mực phát biểu, ngày thứ hai mới đến lượt các cá nhân chiến sĩ thi đua.

Kết thúc buổi họp hôm đó, Lưu Kim Bảo đề nghị: “Hay là mình đi lĩnh tiền thưởng cho đơn vị Mẫu mực hạng Nhì luôn đi? Ngay bên cạnh Ủy ban Nhân dân thành phố thôi.”

“Được, tôi có mang thẻ công tác đây. Lĩnh cờ lưu niệm và tiền thưởng ngay hôm nay cho rảnh nợ, tránh đêm dài lắm mộng.”

Hai người bước ra khỏi đại lễ đường, tiến về phía tòa nhà văn phòng của Ủy ban Nhân dân thành phố cách đó không xa. Tuy nhiên, chưa kịp đến gần, họ đã thấy từ xa hàng trăm công nhân đang căng băng rôn trước cổng Ủy ban. Hai người rảo bước lại gần, phát hiện những người đang căng băng rôn đều là những phu xe kéo vừa bị mất bát cơm manh áo.

Trong đám đông đó, họ còn nhận ra vài gương mặt quen thuộc, chắc hẳn là cư dân của phố Quang Minh.

“Hỏng rồi, Chủ nhiệm Mục ở nhà đợi họ đến gây chuyện, kết quả là người ta không làm loạn ở phường mà kéo thẳng lên thành phố đòi quyền lợi rồi!”

Lưu Kim Bảo kéo một người đàn ông trung niên hỏi: “Đại ca ơi, thành phố bãi bỏ xe kéo thì chắc chắn sẽ sắp xếp công việc mới, các anh còn làm loạn làm gì!”

“Hừ, không làm loạn không được. Cậu xem cả thành phố có bao nhiêu phu xe kéo? Phải hàng nghìn hàng vạn người rồi chứ? Thành phố lấy đâu ra lắm chỗ cho lái xe buýt thế? Ngoại trừ những đứa có cửa nẻo được đi lái xe công cộng, còn những người khác không biết sẽ bị đẩy đi đâu.”

Trẻ con có khóc thì mẹ mới cho bú, dù sao đi nữa cũng cứ phải làm mình làm mẩy một phen đã.

“Hơn nữa, xe kéo bị bãi bỏ, chúng tôi giờ không có việc làm, trong thời gian chờ sắp xếp việc mới thì ai trả lương cho chúng tôi?”

Các phu xe nhao nhao than vãn. Các lãnh đạo của hợp tác xã vận tải và ủy ban phường cũng lần lượt kéo đến sau khi nhận được thông báo của thành phố. Diệp Mãn Chi nhìn thấy Chủ nhiệm Mục đang đi cùng chủ nhiệm hợp tác xã vận tải. Đợi bà vừa nhảy xuống từ yên sau xe đạp, cô liền tiến tới giải thích tình hình hiện tại.

Sau đó, cô nói nhỏ: “Chủ nhiệm ơi, lát nữa lãnh đạo thành phố chắc chắn sẽ mời đại diện vào nói chuyện. Hôm nay con vừa nghe nói thành phố đang thí điểm thị trường tự do ở mấy vùng nông thôn, mình có thể thương lượng với lãnh đạo mở một điểm thí điểm ở phố Quang Minh không ạ? Lúc đó mình để những phu xe đang thất nghiệp này tham gia sản xuất thủ công nghiệp, làm mấy món bách hóa ngoài kế hoạch rồi mang ra thị trường tự do bán, giúp mọi người tạm thời vượt qua giai đoạn khó khăn này.”

Được như thế thì cô có thể đi chợ Tết ngay trước cửa nhà mình rồi!

Chương 58: Kẻ đào góc tường đã tới

Đề xuất của Diệp Mãn Chi tuy vội vàng nhưng lại nắm bắt đúng thời cơ. Thành phố chỉ mới mở điểm thí điểm ở nông thôn, chứng tỏ trong nội ô vẫn chưa đủ điều kiện mở lại chợ. Phố Quang Minh nằm ở rìa thành phố, tuy sát vách nông thôn nhưng vẫn thuộc đơn vị phố phường. Nếu là lúc khác mà xin mở chợ, thành phố chắc chắn sẽ không đồng ý.

Thế nhưng, các phu xe đã làm loạn ở thành phố suốt ba ngày trời! Đa số mọi người đều nghĩ bát cơm đã mất rồi thì còn sợ gì lãnh đạo nữa! Vì thế, dù ngày hôm trước đã bị cán bộ phường khuyên nhủ về, hôm sau họ vẫn tiếp tục kéo lên cổng Ủy ban căng băng rôn.

Mục Lan và Trương Cần Giản vì thế mà phải chạy đôn chạy đáo lên thành phố. Ban đầu bà không mấy để tâm đến đề xuất của Diệp Mãn Chi, vì chuyện khuyên nhủ phu xe đã đủ làm bà đau đầu rồi, lấy đâu ra thời gian mà nghĩ đến thị trường tự do! Hơn nữa, chợ đã bị đóng cửa mấy năm nay, xin mở lại có khi còn khó hơn khuyên dân về.

Tuy nhiên, khi bà đội tuyết rơi trắng trời lần thứ ba lên thành phố để "nhận người", bà bỗng thấy động lòng với đề nghị của Tiểu Diệp! Thành phố không thể một lúc đưa ra hàng vạn chỗ làm, chắc chắn phải giải quyết từng đợt. Mà phu xe ai cũng phải nuôi gia đình, không thể cứ ngồi chờ mà không có một xu thu nhập nào được.

Nghĩ thông suốt điểm này, Mục Lan đích thân chạy một chuyến sang xã Công Nông nằm sát phố Quang Minh. Bà thuyết phục chủ tịch xã cùng mình lên thành phố xin mở lại thị trường tự do. Chợ mà mở được thì không chỉ thuận tiện cho cư dân phố Quang Minh mà còn tạo thu nhập cho nông dân xã Công Nông. Đây là việc cả hai bên đều có lợi.

Diệp Mãn Chi không rõ Chủ nhiệm Mục đã vận hành ra sao, chỉ nghe nói cả quận trưởng của họ và huyện trưởng của huyện kế bên đều được mời lên thành phố họp. Không lâu sau, thành phố đã phê duyệt cho xã Công Nông mở một điểm thí điểm "Thị trường tự do dưới sự lãnh đạo của Nhà nước". Địa điểm chợ nằm ngay ranh giới giữa phố Quang Minh và xã Công Nông.

Công văn hạ xuống vào thứ Sáu, sáng thứ Bảy Diệp Mãn Chi đã tổ chức họp toàn bộ các tổ trưởng tổ thủ công trong phường.

“Phường mình đã bàn bạc xong với xã Công Nông rồi. Chủ nhật này, tức là ngày mai, chợ sẽ chính thức khai trương! Các tổ xem trong tay còn hàng tồn gì thì kiểm kê kỹ lại, ghi chép vào sổ, ngày mai chúng ta mang hết ra chợ bán!”

“Cán bộ Tiểu Diệp ơi, thế thì nhanh quá, mọi người chưa kịp chuẩn bị gì cả, hay để tuần sau đi ạ?”

Diệp Mãn Chi xua tay: “Bác Lý ơi, bác phải nghĩ thế này, mở chợ sớm thì có tiền sớm. Cái chợ bị đóng bốn năm năm nay bỗng dưng mở lại, bác tính xem lúc đó nó sẽ náo nhiệt thế nào? Mọi người chắc chắn thấy cái gì cũng muốn mua, ‘Hợp tác xã dịch vụ thủ công gia đình’ của chúng ta phải tranh thủ cơ hội này để tống hết hàng tồn đi chứ!”

“Cán bộ Tiểu Diệp nói đúng đấy, ngày mai chắc chắn là náo nhiệt nhất. Đợi đến tuần sau, mọi người mua hết những thứ cần mua rồi, tiền cũng tiêu gần hết, lúc đó mình có chuẩn bị nhiều đồ đến mấy cũng bằng thừa. Tôi thấy cứ đi vào ngày mai đi!”

Thị trường tự do mở lại, người vui kẻ buồn. Mẹ chồng chị hai là Lưu Xuân Hoa, tổ trưởng tổ dán hộp giấy, nghe vậy liền bất mãn: “Dì của Nữu Nữu ơi, các tổ khác có đồ để bán, chứ tổ tôi chẳng lẽ lại đi bán hộp giấy à? Những tổ như chúng tôi thì làm thế nào?”

“Bác ơi, mía không thể ngọt cả hai đầu được. Hộp giấy của các bác là cung ứng định kỳ cho nhà máy, đơn hàng ổn định, xưa nay không lo đầu ra. Nếu bác thấy dán hộp giấy chịu thiệt thì có thể đổi việc với các bác khác ạ.”

“Đúng đấy bà Lưu, đổi với tôi đi, tổ tôi giờ đang làm chổi quét giường đây, một hào rưỡi một cái, kiếm hơn dán hộp đấy.”

Lưu Xuân Hoa im bặt. Dán hộp giấy tuy kiếm ít nhưng là việc làm lâu dài và ổn định. Cái thị trường tự do này chẳng biết mở được bao lâu, ngộ nhỡ vài ngày nữa lại bị dẹp thì chổi quét giường bán cho ai?

...

Cận Tết, thị trường tự do mở lại thực sự là một sự kiện lớn đối với cư dân. Sáng Chủ nhật, tiếng kèn hiệu quen thuộc còn chưa vang lên thì ngoài cửa sổ đã nghe thấy tiếng pháo nổ lẹt đẹt. Diệp Mãn Chi trở mình, định bịt tai ngủ tiếp nhưng đã bị Thường Nguyệt Nga lôi ra khỏi chăn.

“Mẹ ơi, cuối tuần sao dậy sớm thế ạ?”

“Hôm nay có đại hội chợ mà? Ai đời đi hội chợ mà lại ngủ nướng?” Thường Nguyệt Nga kéo cô dậy, “Cái hợp tác xã thủ công gì đó của các con còn phải bày hàng, con là cán bộ, không định ra đó trông nom à?”

Cạnh giường Diệp Mãn Chi là bức tường lò sưởi, ngủ cạnh đó cả đêm làm đôi má cô đỏ hồng lên vì nóng. Cô vừa giành lại chăn vừa lầm bầm: “Cố vấn của hợp tác xã là bác Ngụy cơ mà, bác ấy trước đây là người chuyên môi giới, chuyện bày hàng ở chợ cứ nghe bác ấy là được, chúng con không cần xía vào đâu.”

“Thế cũng không được! Con dậy mau lên, hôm nay nhà mình ra chợ ăn sáng!”

Nghe thấy vậy, Diệp Mãn Chi cuối cùng cũng thôi không giành chăn nữa, ngoan ngoãn dậy mặc quần áo để được đi ăn ngoài chợ.

Theo yêu cầu của thành phố, các mặt hàng chính liên quan đến quốc kế dân sinh như lương thực, dầu ăn, bông, than vẫn phải theo chế độ thống nhất thu mua và tiêu thụ. Thị trường tự do chỉ được bán bách hóa tiêu dùng và nông sản thổ sản nhỏ. Mà phạm vi của cái gọi là "nông sản thổ sản nhỏ" này thực tế rất khó định ranh giới. Có biến được lương thực dư thừa của nhà mình thành "thổ sản nhỏ" hay không thì phải xem trí thông minh của nhân dân lao động rồi.